Highway i nie tylko...

Sprzedawca pamiątek z synem w strojach afgańskich

Wczoraj wieczorem wróciłem z piętnastodniowej podróży, której trasa wiodła przez Rosję, Tadżykistan i Kirgistan. Poniżej przedstawiam jej krótkie podsumowanie (na obszerniejszą relację potrzebuję więcej czasu).

Dziesiątego września o szóstej rano wraz z Wojciechem Dąbrowskim wsiedliśmy na dworcu w Gdańsku do busa linii Zielonogradzki Trans, który zawiózł nas do Kaliningradu. O godzinie piętnastej samolotem Ural Airlines wylecieliśmy do Moskwy. Stąd po kilku godzinach mieliśmy kolejny lot do Czelabińska. Tu przespaliśmy się kilka godzin w hotelu, by następnego dnia przed południem wylecieć do Duszanbe. W stolicy Tadżykistanu zamieszkaliśmy w hostelu Green House. Następnego dnia dołączył do nas Paweł Krzyk. Pierwsze kilka dni przeznaczyliśmy na zwiedzanie Duszanbe i okolicy (zamek w Hisor) oraz załatwianie pozwolenia na wjazd do Górskiego Badachszanu.

We wtorek, 15 września, rozpoczęliśmy właściwą podróż, która - jak się później okazało - liczyła 2 200 km. Wynajętą toyotą land cruiser wyruszyliśmy najpierw w Góry Fańskie. Zwiedziliśmy jezioro Iskandarkul, po czym pojechaliśmy w okolice Seven Lakes, inaczej Marguzor, czyli po prostu Siedem Jezior. Późnym wieczorem z pewnym trudem odnaleźliśmy w pobliżu czwartego jeziora homestay, w którym przenocowaliśmy. Następnego dnia pojechaliśmy krętymi, wąskimi serpentynami, wijącymi się nad przepastnymi zboczami, do szóstego jeziora, zaś do ostatniego z nich poszliśmy pieszo (wysokość ok. 2 500 m n.p.m.). Nocowaliśmy w tym samym miejscu, co poprzednio. W drodze powrotnej do Duszanbe obejrzeliśmy kolejne malowniczo usytuowane jeziora oraz żyzną dolinę Zarafszanu.

Jeszcze jeden nocleg w Green House i na dobre pożegnaliśmy Duszanbe. W piątek, 18 września, wyruszyliśmy w stronę Górskiego Badachszanu. Po blisko czternastu godzinach jazdy dotarliśmy do Chorogu, stolicy GBAO. Spaliśmy w Pamir Lodge. Rano pojechaliśmy w stronę Iszkaszim. Zbaczając nieco w bok, zwiedziliśmy  uzdrowisko Garmczaszma (gorące wody). Chcieliśmy też odwiedzić słynny bazar koło Iszkaszim, który znajduje się właściwie po stronie afgańskiej, za graniczną rzeką Piang. Niestety, jest on od kilku tygodni zamknięty. Po południu zwiedziliśmy Iszkaszim i spędziliśmy noc w hostelu Hanis.

Następnym etapem naszej podróży był Langar. Zanim jednak do niego dojechaliśmy, po drodze obejrzeliśmy dwie twierdze oraz wykąpaliśmy się w gorących źródłach Bibi Fatima. Zwiedziliśmy także skansen wsi pamirskiej. Spaliśmy w domu należącym do rodziny Ismaelitów (odłam szyitów), położonym na wysokości 2780 m n.p.m.

W poniedziałek, 21 września, wyjechaliśmy w stronę Murgabu. Trasa wspinała się coraz wyżej. Jedna z przełęczy miała wysokość 4137 m n.p.m. Z Pamir Highway (droga M41) zboczyliśmy 16 km w lewo, by obejrzeć jezioro Jashil-Kul oraz kiszłak (wioskę), uchodzący za biegun zimna w tym rejonie. Szosa pamirska, w przeciwieństwie do poprzednich szutrowych dróg, jest w większości asfaltowa, ale trzęsie na niej równie dobrze jak na bezdrożach. Murgab jako miasto jest bezbarwne i brzydkie. Taki sam był nasz homestay, chyba najgorszy z dotychczasowych.

Ostatni odcinek wspólnej podróży prowadził do Osz w Kirgistanie. Jechaliśmy przez długi czas wzdłuż ogrodzonej płotem granicy chińskiej. Pokonaliśmy dwie przełęcze, z których najwyższa miała 4655 m n.p.m. Druga, na granicy z Kirgistanem, liczyła 4282 m n.p.m. Po stronie kirgiskiej był jeszcze Tałtyk-pass o wysokści 3600 metrów. Jechaliśmy wzdłuż rzeki Gulcha, podziwiając ośnieżone szczyty Pamiru.

W Osz pożegnałem się ze współtowarzyszami podróży. Paweł wybierał się do Kazachstanu, Wojciech Dąbrowski zamierzał odwiedzić kilka syberyjskich miast, zaś ja szykowałem się do drogi powrotnej. Tym razem wracałem dwoma samolotami, z przesiadką w Moskwie .

Jak wspominałem na początku, szczegółowa relacja z tej podróży pojawi się, gdy uporządkuję swoje notatki i spojrzę na całość chłodnym okiem. Na razie zachęcam do obejrzenia niektórych zdjęć.
Następne odcinki relacji:
Duszanbe i Hisor 

Iskandarkul i Seven lakes

Przez Pamir do Osz 

Pamir - przed wyprawą

Filmy:
Góry Fańskie

Hisor i nowożeńcy

Pamir 

Piekarnia w Iszkaszim

Wypiek chleba (noni) w Górach Fańskich

Sprzedawca w Iszkaszim

Pałac prezydencki w Duszanbe

Zamek w Hisor

Iskandarkul

Transport drewna w okolicy Seven Lakes

Droga wzdłuż Marguzor

Jedno z siedmiu jezior w Górach Fańskich

Auto nie nawalało, a kierowca był mistrzem w swoim fachu

kobiety sprzedające kierowcom herbatę poczęstowały nas chlebem

Pamirskie dzieci chętnie pozowały do zdjęć.

Jezioro Jashil-Kul

Pamir w najwyższych partiach

Stada bydła są codziennością na drogach Tadżykistanu

Meczet Sulejmana w Osz

Tadżykistan - przewodnik z uwagami

Dawid Dudek - Tadżykistan

W ramach przygotowań do wyprawy do krajów Azji Centralnej nabyłem za 30 zł przewodnik zatytułowany Tadżykistan Przewodnik globtrotera. Jego autorem oraz wydawcą jest Dawid Dudek. Niestety, mam sporo zastrzeżeń do tej publikacji.

Po pierwsze książeczka jest bardzo skromna objętościowo (82 strony tekstu), a tym samym uboga w treść. Wśród informacji w niej zawartych przeważają dane dosłownie skopiowane z Wikipedii. Oto dwa wymowne przykłady:

Str. 21 - Umowa między Rosją a Tadżykistanem przewiduje dzierżawę ziemi na okres 49 lat. Rosyjska baza traktowana jest jako gwarant stabilności w wyniszczonym i narażonym na agresję z różnych stron kraju i czynnik, który pobudzi do życia gospodarkę. Rząd Tadżykistanu liczy ponadto na znaczną pomoc finansową i strukturalną. Powołanie do życia rosyjskiej bazy pozwoliło na umorzenie Tadżykistanowi znacznego długu zagranicznego wysokości kilkuset milionów dolarów.

Str. 8 - Słabą stroną gospodarki jest brak dostatecznej liczby dróg, z których te położone w obszarach górskich umożliwiają podróż tylko w okresie letnim. W ostatnich latach, przy pomocy z zagranicy, zrealizowano kilka dużych inwestycji infrastrukturalnych m.in. oddanie do użytku w sierpniu 2007 mostu granicznego z Afganistanem na rzece Piandż, otwarcie drogowego przejścia tadżycko-chińskiego (Kulma–Karasu), budowę drogi Duszanbe-Chorog, ukończenie tunelu pod przełęczą Anzob (przy współudziale Iranu), który pozwoli na całoroczny ruch samochodowy ze stolicy do drugiego pod względem wielkości miasta Chodżentu.

Po drugie wiele informacji jest nieścisłych, na przykład dotyczących historii stolicy Tadżykistanu. Autor pisze "Samo miasto powstało bowiem dopiero w 1924 roku i wtedy nazywane (sic!) zostało Duszanbe. Pomijając literówkę w słowie nazwane stwierdzić trzeba, że pierwotnie miasto nazywało się Duszambe. Nazwa ta funkcjonowała w powszechnym obiegu nawet wtedy, gdy oficjalnie miasto nazywało się Stalinabad. Używał jej zresztą sam Ryszard Kapuściński, choćby w zbiorze reportaży "Kirgiz schodzi z konia".

Wśród wymienionych linii lotniczych, którymi można dolecieć do Duszanbe, brakuje np. Ural Airlines, które umożliwiają przeloty z Kaliningradu. Odczułem też niedosyt, jeżeli chodzi o informacje dotyczące możliwości noclegów (brak adresów hoteli, hosteli i ewentualnych kwater) oraz cen żywności.

Nie wiem też, dlaczego autor z uporem nazywa miejscowość Iszkaszim Iszkoszmi.

W rozdziale "Podróżowanie po kraju" brakuje mi informacji o możliwości wypożyczenia samochodu, a wiem skądinąd, że można to zrobić, często z kierowcą.

Reasumując, publikacja Dawida Dudka nie jest warta swojej ceny. Zresztą nie tylko ta. W sieci znalazłem bowiem wiele krytycznych uwag  także o przewodniku po Gruzji pióra tego samego autora.